Kuriozitete

Ketu ne Bruksel (Belgjike) ndodhet statuja e Skenderbeut
Eshte ndertuar ne vitet 1950 edhe teksti qe kane shkruajtur nuk kuptohet shume mire sepse eshte shkruajtur ne gjuhen e vjeter shqipe

Sipas Institutit të Çregullimeve Neurologjike dhe Ëndërrave, njerëzit shpenzojnë mesatarisht 2 orë duke ëndërruar çdo natë.

Në përgjithësi një ëndërr zgjat nga 2 sekonda deri në 45 minuta, por mesatarja sipas DreamMoods është 15 minuta, kështu që njerëzit mund të shohin 4 deri në 7 ëndërra në natë. Njerëzit zakonisht ëndërrojnë gjatë gjumit REM (rapid eye movement) ose i quajtur ndyshe D- sleep (gjumi i pasinkronizuar që ka të bëjë me aktivizimin e sistemit nervor, pulsimin e shpeshtuar, dhe lëvizjet e shpejta të syve).
Aftësia për të mbajtur mend ëndërrat varet nga personaliteti i gjithsecilit. Në përgjithësi introvertët - term i përdorur fillimisht nga Jungu për personat e ndjeshëm, vetëanalizues dhe kritikë, janë më tepër të prirur për të mbajtur mend aventurat e tyre gjatë natës sesa ekstrovertët. Ndërsa përsa i përket subjektit të ëndërrave, si meshkujt ashtu dhe femrat në përgjithësi ëndërrojnë të njëjtat gjëra.

Stresi emocional, shkaktar i belbëzimit tek femijët

Një raport i kohëve të fundit tregon se fëmijëve që e kanë më të vështirë të përballojnë stresin emocional, shpesh u mbahet goja. Ndërsa shkencëtarët thonë se 50 deri në 80 për qind të këtyre fëmijëve e kalojnë këtë fazë deri në moshën pesë vjeç, nuk ka ndonjë kurë për belbëzimin nëse vazhdon përtej kësaj moshe.
Nuk ka shërim për mbajtjen e gojës dhe askush nuk e di nga se shkaktohet, megjithëse besohet se trashëgimia dhe tani temperamenti luajnë një rol. Fondacioni ndërkombëtar për belbëzimin vlerëson se deri në 60 milionë vetë në gjithë botën e kanë këtë problem.

Paaftësia për të komunkuar siç duhet sjell dëshpërim dhe zemërim dhe ndonjëherë edhe tërheqje, thotë profesor Edward Conture i Universitetit Vanderbilt në Nashville të Tenesisë: “Nuk mund të komunikosh kur të duash, apo atë që do të thuash dhe si të duash. Dhe gjithkush mund ta kuptojë sesa pa shpresë të bën të ndihesh një gjë e tillë”.

Doktor Conture ndoqi 111 fëmijë nga mosha dy në 5 vjeç. Është grupmosha kur bëhet më e qartë që dikujt i mbahet goja. Megjithëse studimi është bërë në Shtetet e Bashkuara, fëmijët ndjekin të njëjtën rutinë loje, mësimi dhe përpjekjesh në gjithë botën. Djemtë janë 3 herë më shumë të prirur sesa vajzat që të belbëzojnë.

Megjithëse ka një lidhje gjenetike familjare, doktor Conture arriti gjithashtu në përfundimin se shumë nga këta fëmijë bëhen më shumë emocionalë gjatë këmbimeve të një situate normale loje. Në përgjithësi iu desh më shumë kohë që të qetësoheshin pasi ishin nervozuar. Reagimet emocionale shkaktonin pastaj belbëzimin.

Doktor Conture thotë se prindërit dhe mësuesit mund të ndihmojnë duke krijuar një ambjent më qetësues, që i jep fëmijës kohë të mjaftueshme për t’u shprehur. Ata duhet gjithashtu të mos kritikojnë apo të zëmërohen kur fëmija nuk i nxjerr dot fjalët dhe të kërkojnë ndihmën e një terapisti të të folurit që të punojë me fëmijën. Me këto masa ka shpresa që fëmija ta kalojë këtë problem.

Truprojat shqiptarë, nxënës të ish-palestrës së Van Damme-it, janë më të besuarit për të ruajtur jetën e personaliteteve. Musliu pohon se vetëm shqiptarët dinë ta bëjnë këtë punë dhe të përballen me rrezikun si shqiptarë.

Origjina shqiptare është privilegj dhe sinonim i sigurisë në Belgjikë. Jeta e VIP-ave shpeshherë është në duart e truprojave shqiptarë të agjencisë së sigurimit “Shqiponja”, të cilët dinë ta bëjnë mirë këtë punë. Emra të njohur botërorë të filmit, muzikës, modës, sa herë që vijnë në Belgjikë, Luksemburg apo Francë janë gjithnjë në shoqërinë e djemve shqiptarë. Shkupjani Lutfi Musliu, ish-nxënës dhe truprojë e aktorit të njohur Jean Claude Van Damme, është një prej truprojave të kësaj agjencie. Ka ardhur për një pushim të shkurtër në Shkup dhe nxiton të rregullojë sa më parë obligimet e tij, pasi i duhet të kthehet sa më parë në Belgjikë.
“Van Damme dhe Brus Willis më 22 qershor do të jenë në Bruksel për të xhiruar një film. ‘Shqiponja’ do të përkujdeset për ta”, sqaron Luftiu arsyet e qëndrimit të shkurtër në vendlindje pas një mungese prej 15 vjetësh.
Me doza të theksuara modestie, ai tregon se vetëm shqiptarët dinë ta bëjnë këtë punë dhe të përballen me rrezikun si shqiptarë. “Lidhjet me VIP-at na i siguron një gazetar francez që beson te puna jonë. Me truproja të tjerë kanë pasur histori të hidhura. Ne kemi besë dhe dimë të ruajmë, jemi rritur në luftëra. Gjithmonë kur kanë probleme na marrin ne, pasi e dinë që vetëm ne përballemi me rrezikun. Ne shqiptarët s’e dimë se çfarë është rreziku”, thotë Luftiu për “Lajm”.
Grupi i “Shqiponjave” përbëhet nga tetë shqiptarë dhe një kroat. Katër prej truprojave tanë kanë leje për ta ushtruar aktivitetin edhe në botë. Mjeshtëritë e taktikave luftarake i kanë mësuar në palestrën e Jean Claude Van Damme. Vite më parë, ata kanë punuar si truprojë nëpër diskoteka më pak të njohura dhe më pas fillojnë të ruajnë personalitetet e muzikës që shkonin të këndonim në diskotekat më të njohura. Agjencinë “Shqiponja” e themeluan 15 vjet më parë, ndërsa ka rreth një vit që punojnë vetëm për ruajtjen e VIP-ave, si Jonny Holiday, Jean Reno, Jean Paul Belmondo, Monica Belluci, Sophie Marceu, Laura Fabian, etj.
“Me VIP-at krijojmë gjithnjë marrëdhënie shoqërore, hamë bashkë, bëjmë xhoging”, thotë Lutfiu.
Një orë e punës së tyre kushton 100 euro, ndërsa çdo ditë nis me një aktivitet të ngarkuar sportiv. Gjimnastikë, boks, karate dhe tajfing dhe një herë në javë qitje. I kushtojnë rëndësi konsumimit të ushqimit dhe mundohen të bëjnë një jetë sa më të shëndetshme, larg duhanit dhe alkoolit.
Lutfi Musliu së bashku me familjen e tij kanë emigruar në Belgjikë 35 vjet më parë. Ai ka lindur në Shkup në vitin1962, ndërsa origjina e familjes së tij i ka rrënjët në Kosovë.

Van Damme mes shqiptarëve

Jean Claude Van Damme, është më i sigurt kur është mes nesh, ndërsa shqiptarët janë ndër popujt që i ka për zemër, pohon Lutfiu. Shefi i grupit të sigurimit të Van Damme-it është një shqiptar, rrethi më i ngushtë i njerëzve që e rrethojnë është me shqiptarë. “Ka pasur më parë truproje nga Italia, Franca dhe Belgjika, por nuk ka qenë i kënaqur, ka pasur probleme pasi nuk kanë ditur ta ruajnë si duhet”, thekson ai. Lutfiu është njohur me Van Damme-in kur ushtronte karate në palestrën e tij, para se ai të bëhej i njohur dhe të shkonte në Hollywood. “Ai është djalë i thjeshtë dhe shok i mirë”, e përshkruan Lutfiu aktorin e njohur belg.

Kush ishin 14 pilotët e parë shqiptarë

Disa avionë austro- hungarezë dhe italianë të mbetur në vend që nga Lufta e Parë Botërore u bënë zanafilla e krijimit të aviacionit shqiptar. Sipas librit Historik i Aviacionit , të pilotit Mati Baba, oficeri Faik Quku, i sapo diplomuar në Akademinë Ushtarake të San Sirit në Paris të Francës bëri përpjekjet e para për të ngritur avionët e mbetur nga Lufta e Parë Botërore në vitet 20 të shekullit të kaluar. Për të drejtuar avionët ai vendosi pilotët shqiptarë të përgatitur në ushtri të huaja. Avni Xhelili ishte një nga pilotët e parë shqiptarë që ngriti në fluturim avionët e mbetur.
I lindur në Leskovik, Xhelili përfundoi shkollën për pilot në Gjermani për interes të Turqisë. Gjatë Luftës së Parë Botërore ai ishte një nga pilotët më të mirë të aviacionit ushtarak turk. Ai u kthye në Shqipëri pas përfundimit të luftës dhe gjatë asaj kohe ai mbahet mend për fluturimet që kryente me 2 avionët italianë të mbetur në Vlorë që në vitin 1920. Por, me gjithë përpjekjet e Qukut dhe Xhelilit, aviacioni ushtarak nuk u ngrit dot pasi qeveria shqiptare e asaj kohe ishte shumë e dobët dhe nuk kishte mundësi për të krijuar as edhe një hangar ku mund të qëndronin avionët. Këtë fakt e tregon edhe një dokument zyrtar i datës 9 shtator 1921, ku ministri i Luftës, Selaudin Shkoza, shprehte shqetësimin se "tash për tash s'mundena me ble aeroplana...".

Krijimi i aviacionit shqiptar

Forcat Ajrore nuk arritën të krijohen faktikisht, kurse ligjërisht ato ishin krijuar. Pasi në vitet ‘30 Ahmet Zogu me anë të të tre dekretligjeve të u miratuar në vitet 1931, 1934 e 1937 kishte sanksionuar me ligj formimin e aviacionit shqiptar. Dita e parë e lindjes së tij u shënua 24 vjet më vonë, më 24 prill të vitit 1951, kur piloti shqiptar Peço Polena fluturoi me një avion të shtetit shqiptar. Sipas arkivave të Ministrisë së Mbrojtjes, reparti i parë ushtarak i aviacionit u krijua në Tiranë në vitin 1951, në Aerodromin e Lapurakes, dhe në skuadriljen e parë shqiptare ishin 14 pilotë shqiptarë, komandant i saj ishte piloti i famshëm Babaçe Faiku, i cili u bë më vonë edhe piloti i parë i avionit qeveritar të asaj kohe. Të gjithë pilotët e asaj periudhe u diplomuan në akademitë ushtarake në Bashkimin Sovjetik. Më pas në vitin 1955 u krijua në Kuçovë Regjimenti i Parë i Aviacionit Reaktiv. Ai u pasua më pas me krijimin e Repartit të Transportit Ushtarak në Tiranë, Regjimentin e Rinasit, Shkollën e Aviacionit, Regjimentin e Helikopterëve dhe Regjimentin e Gjadrit. Gjatë gjithë historisë së aviacionit shqiptar që nga krijimi i tij zyrtar në vitin 1951 kanë rënë në krye të detyrës 37 pilotë. Piloti i fundit i rënë është Jani Tarifa, i cili mbeti i vrarë pas rënies së avionit të tij luftarak MIG-19, në shtator të vitit 2004. Menjëherë pas vdekjes së Jani Tarifës, ministri i Mbrojtjes i asaj kohe pezulloi të gjitha fluturimet me avionët reaktiv dhe avionët e tipit MIG-19, të cilët më pas, në vitin 2005 dolën jashtë përdorimit.

Pilotët më të famshëm shqiptarë

Mes të gjithë pilotëve shqiptarë, dy mund të quhen më të famshëm. I pari është aktori i madh me origjinë shqiptare, Aleksandër Moisiu. Gjatë Luftës së Parë Botërore ai ishte ushtar i thjeshtë në ushtrinë austro-hungareze. Më vonë ai u bë pilot i një avioni zbulimi. Gjatë një fluturimi vëzhgues ai u rrëzua në territorin armik në Francë dhe u burgos. Por pas gjashtë muajsh ai arrin të arratiset nga burgu dhe kthehet në Gjermani. Kjo ishte edhe eksperienca e fundit e aktorit të madh me pilotimin e avionëve. Por piloti shqiptar që u bë i famshëm në botë dhe ngjiti të gjitha majat e karrierës së tij, është padyshim Shemsi Tahiri. I lindur në vitin 1914 në Tepelenë, Shemsi Tahiri u diplomua shkëlqyeshëm në Liceun e Gjirokastrës dhe arriti të fitojë të drejtën për të studiuar në Akademinë e Forcave Ajrore të Italisë. Pas mbarimit të shkollës, meqë në Shqipëri nuk kishte aviacion ushtarak, ai emigron në Angli ku fluturoi për shumë vjet deri sa mori titullin Pilot i Klasit të Parë. Në Luftën e Dytë Botërore ai ishte një nga pilotët më të mirë Forcave Ajrore Britanike, ku mori medalje të ndryshme dhe mori edhe dekoratën "Kryqi i Artë", me e larta kjo e dhënë në Britaninë e Madhe. Pas përfundimit të luftës ai kërkohet nga mbreti i Arabisë Saudite si pilot i avionit të tij personal.

14 Pilotet

komandanti babaqe faiku
komisari
vasil trasha
peco polena
thanas gjinkuri
elmaz hasanmataj
haki jupasi
masar aga
hektor lako
irakli grazhdani
hasan shyti
lulo musaj
vasil qeraxhi
sazan xhelo
refat kasimati

Aleksandër Moisiu
Aktori i madh me origjinë shqiptare gjatë Luftës së Parë Botërore ishte ushtar i thjeshtë në ushtrinë austro-hungareze dhe më vonë u bë pilot i një avioni zbulimi të po kësaj ushtrie. Gjatë një fluturimi të tij në Francë, avioni i tij rrëzohet dhe aktori i njohur kapet rob dhe burgoset për 6 muaj. Më vonë Aleksandër Moisiu arrin të arratiset dhe të kthehet në Gjermani.

Shemsi Tahiri
Lindi në vitin 1914 në fshatin Turan të Tepelenës. Shemsi Tahiri u diplomua në Akademinë e Forcave Ajrore të Italisë. Më pas ai emigron në Angli, ku gjatë Luftës së Dytë Botërore ishte një nga pilotët më të mirë Forcave Ajrore Britanike, dhe për këtë iu dha edhe "Kryqi i Artë". Pas përfundimit të luftës ai bëhet pilot i avionit të mbretit të Arabisë Saudite. Vdiq në vitin 1967.

Faik Quku
Lindi në qytetin e Shkodrës, në vitin 1895. Në vitin 1918 diplomohet në Akademinë Ushtarake Harbie, Stamboll, Turqi dhe më pas në vitin 1921 vazhdon Akademinë Ushtarake të San Sirit në Paris të Francës për pilot. Pas përfundimit të akademisë kthehet në Shqipëri ku bën përpjekje për të ngritur aviacionin shqiptar, por pa mundur ta realizojë dot.

Stefan Xhaja
Lindi në Elbasan në vitin 1900. Pas përfundimit shkëlqyeshëm të shkollës së mesme në Selanik të Greqisë ai hyn në Akademinë e Aviacionit për pilot ushtarak. Pas diplomimit ai qëndron në Greqi, ku bëhet një nga pilotët më të mirë. Stefan Xhaja vdiq në një aksident ajror më 30 prill 1930, në Greqi.

Avni Xhaxhuli
Lindi në Leskovik në vitin 1890. Në vitin 1912 diplomohet në akademinë ushtarake për pilot në Gjermani dhe më pas deri në vitin 1917 piloton për forcat ajrore turke. Pas kthimit në Shqipëri, në vitin 1917, bëhet një nga nismëtarët për ngritjen e aviacionit shqiptar.

Hysen Borovina
Lindi më 19 maj 1922 në Prishtinë. Në moshën shtatë vjeçare familja e tij vendoset në Shqipëri. Në vitin 1943 diplomohet në Akademinë e Aviacionit në Itali. Hysen Borovina dha një ndihmesë të madhe në krijimin e aviacionit shqiptar pas çlirimit.

Aerodromet shqiptare

Aerodromi i Tiranës
U ndërtua pranë Kroit të Shën Gjergjit në vitet '30. Ai ishte një aerodrom modern, me dy hangarë të mëdhenj, konstruksion metalik për strehim të avionëve, me pistë betoni për ulje dhe ngritje, i elektrifikuar për fluturime natën dhe i kanalizuar në mënyrë të përsosur.

Aerodromi i Shijakut
Atë e quanin ndryshe Fusha e Belikut, u ndërtua gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ndodhej në perëndim të qytetit, pranë fshatit Sleimaj. Ai përdorej për avionët bombardues. Aerodromi kishte një ofiçinë për riparime të vogla të rastit. Nuk kishte pistë betoni dhe fluturimet kryheshin në fushë.

Aerodromi i Shkodrës
Ndodhej në veri-lindje të qytetit, në Vukshqeraj dhe në livadhet e Sulçe Bej Bushatit, sot fusha e Shtojt. Aerodromi kishte një shesh të vogël të betonuar për vendqëndrim, ai u ndërtua nga italianët në vitin 1940. Nuk kishte asnjë ambient të nevojshëm dhe përdorej vetëm në ditë të caktuara për transport pasagjerësh.

Aerodromi i Kukësit
Ndodhej në mes të rrugës Kukës-Bicaj dhe të fshatit Shtiqen. Ulja dhe ngritja e avionëve kryhej në fushë të gjelbër. Ambientet e tjera mungonin tërësisht. Aerodromi i Kukësit u ndërtua gjatë Luftës së Dytë Botërore nga italianët.

Aerodromi i Korçës
Shtrihej në jug të qytetit dhe në perëndim të fshatrave Mborje e Drenovë. Ai përdorej kryesisht për transport pasagjerësh, por i mungonin ambientet përkatëse për këtë funksion. Ulja dhe ngritja e avionëve kryhej në fushë të gjelbër. Aerodromi i Korçës u ndërtua nga austro-hungarezët gjatë Luftës së Parë Botërore.

Aerodromi i Gjirokastrës
Ndodhej midis qytetit dhe fshatit Paleokastër, pranë fshatit Ronaj. Përdorej më shumë për transport. Ulja dhe ngritja bëhej në fushë të gjelbër dhe mjediset e tjera mungonin. Aerodromi i Gjirokastrës u ndërtua gjatë Luftës së Dytë Botërore nga italianët.

Aerodromi i Vlorës
Shtrihej në perëndim të qytetit. Mungonin mjediset e përshtatshme si dhe pista e betonit. Po në këtë qytet, pranë vendit të quajtur "Uji i Ftohtë" gjendeshin ndërtesat e aviacionit dhe ofiçina për riparimin e hidrovolanteve që bazoheshin në det aty pranë. Ai u ndërtua nga italianët në vitin 1920.

Aerodromi i Rinasit
Është një nga aeroportet më modernë në Shqipëri. Ai u ndërtua në vitin 1954, dhe funksioni i tij ishte si aerodrom ushtarak. Më pas Aerodromi i Rinasit u kthye edhe në aerodrom për uljen dhe ngritjen e avionëve civilë.

Aerodromi i Kuçovës
U ndërtua në vitin 1954 dhe është një aerodrom ushtarak. Në të u vendos komanda e Regjimentit të Parë të Aviacionit Luftarak Reaktiv. Komandant i parë i këtij regjimenti ishte piloti i njohur Niko Hoxha.

Aerodromi i Gjadrit
Aerodromi i Gjadrit është ndërtuar në vitin 1975. Ai është aerodromi më i ri i ndërtuar në Shqipëri. Aerodromi i Gjadrit u ndërtua për uljen dhe ngritjen e avionëve ushtarakë dhe ishte një nga më modernët e ushtrisë shqiptare.

Ndeshja me dema, spektakli më i vjetër i botës

I vetmi kujtim i gjallë i kohëve antike, mbetet ende sot tërheqës në Spanjë dhe në disa vende latine. Si mbijetoi shfaqja e luftës së njeriut me bishat
E konsideruar si art prej shumë njerëzve, si sport prej shumë të tjerëve, dhe si një dhunë mizore ndaj kafshëve nga të tjerë, ndeshja me dema është lufta mes një bishe dhe një njeriu, lufta për jetë a vdekje mes këtyre dy llojeve. Ajo i ngjan një drame dhe po të shohësh me kujdes edhe strukturimi i ndeshjes është i tillë, me tre akte, që ngjasojnë me tetarin.

Ndeshja me dema është një aspekt domethënës dhe i rëndësishëm i kulturës spanjolle, pavarësisht se mjaft njerëz nuk arrijnë dot të bëjnë lidhjen mes saj dhe sportit, teksa gjatë ndeshjes haptazi shfaqen skenat e torturimit dhe vdekjes së demave. Edhe për ata që nuk janë anëtarë të lëvizjeve për mbrojtjen e kafshëve, ndeshja me dema mbetet diçka absurde dhe kundërshtuese në vetvete. Të tjerë i mëshojnë misterit në këtë lloj ballafaqimi mes njeriut dhe kafshës.

“ E adhuroj trashëgiminë antike, madhështinë e saj, joshjen, midis gjithë kësaj ndeshja me dema është patjetër një nga më të çmuarat dhe më të vjetrat gjëra që ka mbijetuar deri në ditët tona”, shkruan Suzan Orlean në revistën “Outside”, pasi sheh për herë të parë një ndeshje me dema në një program vendas të quajtur Korrida. “Gjatë ndeshjes isha e humbur dhe më vinte për të vjellë, unë kurrë nuk e kisha kuptuar përse kaq shumë njerëz, një komb i tërë, ishin aq të dhënë pas këtij dueli”.

Spektakli i vdekjes

Në tërheqjen spanjolle ndaj këtyre ndeshjeve spektakolare, mbetet gjithmonë në vëmendje diskutimi për ta klasifikuar atë se çfarë është në fakt ndeshja me dema: Por me siguri që kjo ndeshje nuk është sport. Ndeshja me dema është mbase dëshmia më e lashtë e përballjes së njeriut me fuqinë e bishave. E rezervuar gjithmonë për të dielën pasdite, ndeshja me dema është kështu pranë zakonit fetar të soditjes mbi vdekjen. Është një teatër i madh dhe tragjik. Është vallëzimi me vdekjen.

Kjo dramë e gjallë e ndeshjes me dema që ka mbërritur deri më sot tek ne, ka tërhequr mjaft shkrimtarë, të cilët kanë dashur të kapin esencën e gjithë kësaj përballjeje, hyrjen në zemër të ndeshjes, çfarë ndien njeriu dhe çfarë ndien demi në ato minuta të pakrahasueshme me asgjë. Ernest Hemingueji në “ dhe dielli ngrihet gjithashtu” dhe në “Vdekja pasdite” është përpjekur t’ia dalë kësaj. Ndërsa Vensent Blasko Ibanjez është rrekur të zhbirojë të njëjtën gjë në “Gjaku dhe rëra”. Sipas Heminguejit, ndeshja me dema është “ i vetmi art në të cilin artisti është i rrezikuar për vdekje dhe në të cilin shkalla e përsosmërisë së performancës lihet në nderin e fituesit”.

Opinionistë të tjerë, të paanshëm, mendojnë se ndeshja e demit me njeriun është në fakt e paracaktuar si e njëanshme. Ata nuk mund të shohin asnjë favor për njeriun që ndeshet me demin. Një dem tipik korride është demi i zi dhe ky lloj demi është tek 460 kg. Ky dem është si një motor, i shpejtë, i rrezikshëm, me brirë të mprehtë që të çopëtojnë në çast. “ brirët e demit të hedhin në erë për punë sekondash”, shkruan gazetari Toni Hendra. “ Sa më shpejt që demi ta takojë njeriun, aq më i tmerrshëm është fundi i njeriut”, thotë ai. Koha pak para ndeshjes, ajo kohë kur sytë e demit ndeshin sytë e njeriut, është një çast drame, është një moment i pafundmë që vendoset midis jetës dhe vdekjes.”

Në fakt shumë matadorë janë plagosur rëndë ose vrarë në ringun me demin. Një incident mbetet veçanërisht i freskët në kujtesën e spanjollëve të dhënë pas ndeshjes me dema. Në shtator 1984 një matador karizmatik, 37-vjeçari Françisko Riviera Paquirri u godit për vdekje në Pozoblanko, një qytet i vogël në veri të Kordobës. Kamerat e televizioneve xhiruan çastin kur demi e hodhi tej me brirë trupin e matadorit, si të ishte një kukull. Demi ia kishte ngulur të dy brirët në trup dhe e flaku tej me fuqi. Matadori vdiq rrugës për në spital.

Por, në vend që të fashitej, pasioni i të rinjve për ndeshjet me dema, pas vdekjes së këtij matadori, u bë më i fortë. Shumë djem të rinj nga e gjithë Spanja donin të zinin vendin e matadorit të famshëm që vdiq. Por po në këtë kohë interesi filloi të ngjallëj shumë edhe në radhët e femrave të reja. Shumë vajza e gra shkonin në arenë dhe kjo e ktheu në një biznes fitimprurës për disa njerëz, ndeshjen me dema. Duke u mbështetur tek admirimi i madh për matadorët, një grua madrilene hapi në Madrid një lokal “ vetëm për femrat”, ku i ftonte gratë të ndiqnin striptizë matadorësh.

Ndeshja me dema jashtë Spanjës

Ndërsa në Spanjë stinët e ndeshjeve me dema janë pranvera dhe vera, në Meksikë, është dimri stina e ndeshjes, ndërsa në Peru është vjeshta. Ndeshja me dema është traditë ende sot edhe në Venezuelë, Kolumbi dhe në Francën jugore në kohë të ndryshme të vitit, por si ditë janë zakonisht të dielat dhe ditët e festave.

Në Portugali zakoni dhe ceremonia e këtyre ndeshjeve janë të njëjta si në Spanjë

Me një ndryshim, që është i rëndësishëm: portugezët nuk e vrasin demin në arenë në sy të spektatorëve, por pas ndeshjes e dërgojnë atë në një thertore. Një tjetër ndryshim në ndeshjet portugeze të demave është El rejeno-ja, një mënyrë e qëndrimit të matadorit mbi shpinën e kalit ku ka hipur dhe nga ku ndeshet me demin. Gjithmonë këta matadorë zgjedhin kuaj të mirëstërvitur, të cilët reagojnë vetë ndaj demave dhe janë njëherësh pjesë e luftës, duke ndihmuar të zotët si të munden në këtë ndeshje të pazakontë. Kuajt e matadorëve kthehen nga demat për të ekspozuar sa më pak të jetë e mundur të zotin. Këto lloj spektaklesh, me të tillë kuaj, rezervohen zakonisht për turistë, sepse një kalë i tillë kushton 40 mijë dollarë dhe pavarësisht preçizionit që ai ka vetë, duhet të bëhet kujdes që të mos plagoset dhe të mos dëmtohet në arenë.

Zbulohet misteri i Piramidës së Keopsit

Arkitekti francez, Jean Pierre Houdin, e ka ilustruar teorinë e tij përmes teknologjisë kompjuterike tredimensionale
Falë përmasave të pabesueshme të blloqeve shkëmbore, saktësisë me të cilën janë vendosur, zgjidhjeve të pabesueshme inxhinierike dhe lartësisë së strukturave, piramidat prej shekujsh kanë lënë pa fjalë ekspertë, studiues e shkencëtarë. Aq madhështore janë këto vepra të dorës së njeriut, sa mes dhjetëra teorive mbi realizimin e tyre ndeshen edhe ato sipas të cilave janë ndërtuar nga qenie të ardhura prej shumë larg planetit tonë. Ndër piramidat, më e madhja dhe më mbresëlënësja është ajo e Keopsit, e ndërtuar 4 mijë e 5 qind vite më parë, që mat 250 metra gjerësi dhe 136 lartësi. Më shumë se të tjerat, mbase për shkak të përmasave, ka fshehur brenda saj enigmën për metodat që janë përdorur për ta ndërtuar.

Teoria më e pranueshme e shihte ndërtimin e saj të realizuar përmes një skele të jashtme, e cila zgjatej në formë spiraleje, duke u ngjitur lart përgjatë gjithë gjatësisë së mureve. Spiralja ngushtohej me rritjen e lartësisë së piramidës, deri sa mbërrinte në kulmin e saj. Fakti është që egjiptianët nuk kanë lënë asnjë lloj dokumentacioni mbi sistemet e ndërtimit që përdorën për ta realizuar këtë kryevepër.

Sipas arkitektit francez, Jean Pierre Houdin, i cili sapo e ka bërë publike teorinë e tij në Paris, egjiptianët kishin arritur ta realizonin këtë vepër madhështore duke "përdorur një skelë të brendshme në formë spiraleje, deri në kulmin e strukturës" së piramidës. Jean Pierre Houdin u mbështet për të ngritur këtë teori mbi një seri studimesh të hollësishme të kryera nga kolegu i tij, Gilles Dormion, të cilat u krahasuan me të gjitha parametrat e epokës: vegla prej bakri e guri (egjiptianët nuk e njihnin hekurin), materiale të përdorura (blloqe graniti të mbërritura nga Asiani, që ndodhet 900 kilometra larg dhe blloqe gëlqerorë, e harta të ndryshme).

Pasi arriti të bindte industrinë "Dassault Systemes", i cili ofroi asistencën teknike, arkitekti francez, pas tetë vitesh studime të detajuara, paraqiti teorinë e tij të ilustruar, falë sistemeve tredimensionale industriale. Në film, i cili prej dy ditësh mund të shihet nga kushdo në internet, tentohet të vërtetohet se ndërtimi i piramidës së Keopsit zgjati jo më shumë se 20 vjet, pra gjatë periudhës në të cilën ky faraon mbretëroi (2538-2516).

Duke shfrytëzuar në favorin e tyre pjerrtësinë e zonës ku u ndërtua piramida, egjiptianët (të cilët sipas Houdin janë edhe inxhinierët e parë në historinë e njerëzimit) fillimisht ndërtuan një skelë të parë nga jashtë, e cila u përdor për ta çuar piramidën deri në lartësinë 43 metra. Më pas u vazhdua me një tjetër skelë, e cila ngrihej përgjatë mureve deri në kulmin e saj. Skela ishte e hapur te këndet, në mënyrë që të mundësohej rrotullimi i masave shkëmbore, që transportoheshin deri lart. Këto blloqe gjigante fillimisht transportoheshin me mjete lundruese në ujërat e Nilit, më pas përdoreshin rula të drunjtë, të tërhequr nga njerëz.

Skela, e cila rrotullohej përreth strukturës në kahun e kundërt të lëvizjes së akrepave të orës, ngrihej me një kënd 7 deri 8 për qind, gjë që u jepte mundësinë njerëzve të transportonin përmes saj masat shkëmbore. Në këtë çast skela e jashtme doli jashtë funksionit dhe u çmontua.

Paralelisht ecnin punimet për ndërtimin e galerisë së madhe, e dukshme edhe në ditët e sotme, e cila do të përdorej më pas për të ndërtuar dhomën mortore të faraonit mbi bazën e piramidës. Në këmbë mbahej nga pesë struktura graniti, të cilat u ngritën përmes një sistemi kundërpeshash.

Të dhënat e Jean Pierre Houdin u hodhën në një kompjuter dhe "Dassault Systemes" krijoi një model virtual për të vërtetuar teorinë e arkitektit përmes sistemeve kompjuterike tredimensionale. Për këtë u nevojit rimodelimi i gjithë piramidës dhe integrimi i shumë parametrave: përmasat apo pesha e gurëve, forca ngritëse e tërheqëse etj. Skuadra e vënë në dispozicion nga kompania "Dassault Systemes" punoi plot dy vjet mbi këtë projekt. U përdor edhe mikrogërmimi, një teknikë që zbulon ndryshimet e dendësive të materialeve, nga e njëjta kompani që zbuloi edhe boshllëqet në brendësi të piramidës.

Jean Pierre Houdin ka ndërmend që shumë shpejt ta provojë edhe në vend teorinë e tij, sigurisht pa përdorur mjete që do ta dëmtonin strukturën.

Diferencat shoqërore edhe në gjumë

Të pasurit dhe të bardhët flenë më shumë jemi të njëjtë. Të pasurit flenë më shumë në krahasim me të varfrit. Ndërsa për njerëzit me ngjyrë zilja bie shumë më parë se sa për të bardhët. Gratë mund të flenë disa minuta më tepër në krahasim me meshkujt.
Por për të gjithë, amerikania "National Sleep Foundation" ka për t‘ju përcjellë një mesazh: Flemë shumë pak dhe
kjo mund të ketë një efekt negativ për shëndetin. Studimi është realizuar nga Universiteti i Çikagos, (669 të intervistuar të moshës 38 dhe 50 vjeç) dhe është publikuar në numrin e marsit të gazetës amerikane të epidemiologjisë.

Rezultati është se gjysma e të intervistuarve kalonin në gjumë vetëm 7 orë e gjysmë të ditës. Por gjumi i efektshëm nuk i kalon 6.1 orë, me një orë e gjysmë çdo mbrëmje, duke lexuar dhe parë televizor.

Gratë e bardha flenë 6.71 orë, të ndjekur nga burrat 6.09, ndërsa gratë me ngjyrë flenë 5.9 orë. Burrat zezakë janë ata që e kanë thyer rekordin me 5.1 orë gjumë të efektshëm.
Në fillim të 1900-ës flihej rreth 9 orë çdo natë dhe në ‘70-ën gjumi u pakësua duke shkuar në 7 orë. "Njerëzit nuk mendojnë se sa orë bëjnë gjumë efektiv", thotë Diane Lauderdale, pedagoge në Universitetin e Çikagos,
e cila është dhe autorja kryesore e këtij kërkimi.

Mjekët amerikanë kanë aplikuar një metodë të tillë: kanë vënë në pulsin e vullnetarëve një aparat që regjistron momentin e rënies në gjumë dhe të zgjimit.

"Rezultatet kanë qenë negative, njerëzit flenë pak gjumë dhe kjo korrespondon me aktivitetin e një shoqërie 24 në 24", sipas Laurdedalit.

Për sa i përket ndryshimit mes të pasurve Dhe të varfërve, studiuesja ka një shpjegim:
"Personat të cilët janë mirë ekonomikisht flenë më lehtë dhe më shumë se ata të cilët kanë probleme ekonomike.

Të varfrit e kanë mendjen te paratë, vështirësitë ekonomike dhe si rrjedhojëvjen stresi, i cili shkakton pagjumësinë.

Të pushuarit pak na bën që të bëhemi agresivë, nervozë dhe të kemi një përqendrim gjithmonë e më të ulët.

Sipas studimeve të fundit, gjumi i pakët është më keq se një dietë e fortë, një sëmundje diabeti ose tension i lartë.
Një artikull i publikuar në mars në "Financial Times" kritikonte tezat e njeriut modern, skllav të zgjimit. Aty shkruhej: "Kush ka thënë që flemë shumë pak?"Ndoshta këto janë zëra nga industritë farmaceutike për të shitur gjithmonë e më tepër ilaçe të shtrenjta kundër pagjumësisë? Nëse kjo është e
vërtetë, atëherë shpjegohet shumë qartë arsyeja se përse të pasurit flenë më tepër.

Sporti të rinon

Humor më i mirë, rritje në raportet shoqërore dhe ankesat pakësohen Me vullnet arrihet gjithçka , është një shprehje popullore, e cila ka rezultuar e vërtetë, sidomos kur bëhet fjalë për shëndetin në një moshë të caktuar.
Të mirat që vijnë nga ushtrimi fizik janë të shumta: luftojnë kapsllëkun, ndihmojnë diabetin, forcojnë kockat", thotë Italo Guido Ricagni, mjek sportiv. Mosha e vjetër lëviz me të vërtetë pak. Sipas një studimi të realizuar
nga departamenti i shëndetit, "Gfk-Eurisko", vetëm 13 për qind e moshës mbi 65-vjeçare merret me aktivitet sportiv.

"Të mendosh se duhen vetëm 30 minuta lëvizje në ditë për të përmirësuar shëndetin fizik dhe psikologjik, shpjegon Michele Carruba, nga njëra anë ushtrimet përmirësojnë humorin dhe besimin në vetvete, nga ana tjetër mund të krijosh shoqëri, duke qenë se vetmia është ajo që shqetëson moshën e tretë". Ja se çfarë këshillojnë ekspertët:
Duhet që ta filloni ditën me një shëtitje. "Ideale një miku, ose mikeshe, duke shkëmbyer mendimet. Kjo
shërben për të mbajtur ritmin e duhur", tregon Ricagni. "Është e këshillueshme që të përdorni edhe mjetin që mat rrahjet e zemrën. Kjo gjë shërben për të mbajtur nën kontroll dhe për të mos sforcuar një të moshuar.

Rrahjet e zemrës nuk duhet të jenë më tepër se 120 në minutë". "Aktiviteti fizik është një rast shumë i mirë për të
harxhuar energji, si për shembull kopshtari, i cili për gjysmë ore djeg 160 kalori.

Ndërsa aktiviteti fizik, nëse është i përditshëm, ndihmon shumë në shëndetin tuaj, duke mbajtur ekuilibrin e nevojshëm dhe duke luftuar osteoporozën". Burrat dhe gratë përdorin pjesë të ndryshme të trurit për të bërë të njëjtat punë. Këtë fakt e kanë zbuluar disa shkencëtarë amerikanë, të cilët kanë analizuar aktivitetin
trunor me rezonancën magnetike për imazhe.

Si i kopjuan evropianët urat e varura të inkasve

Çfarë i solli civilizimit teknologjia e peruanëve të vjetër, të cilët ndërtonin me bimë e drurë
Kolonizatorët nga Spanja shkuan në Amerikën e jugut dhe kur mbërritën atje thonë se mbetën pa fjalë. Ata kurrë nuk kishin parë në Evropë ura si ato të Perusë. Kronikanët e asaj kohe shkruanin se ushtarët spanjollë u tmerruan për vdekje kur u vunë përpara kushtit për të kaluar mbi këto ura bërë prej bimësh zvarritëse, që lidhnin rrëpirat e thella të Andeve.

Ende në kohën e kolonive, urat e varura të inkasve ishin shumë të rëndësishme dhe ato ishin pjesë e kulturës së Andeve edhe në qindvjeçarin kur në tokën e tyre mbërritën spanjollët, pra më 1532. në këto vende nuk ishte e njohur praktika e ndërtimit të urave prej guri ose mjetet me rrota, por ata ishin përshtatur përsosmërisht në përpunimin e fibrave bimore për tekstile, varka dhe armë si dhe ishin mjaft të familjarizuar me sistemin me nyje, për matjen e largësive.

Kështu urat e bëra prej litarëve të fibrës, aq të trashë sa busti i një njeriu, ishin një zgjidhje teknologjike, sepse inkasit jetonin në një terren të rrëshqitshëm ku nuk mund të zhvillohej ndërtimi me gurë. Sipas disa përcaktimeve, në territorin e Perusë së sotme kishte të paktën 200 ura të varura deri në shekullin e 16-të. Ndonjëra prej tyre u bë edhe njohur përmes letërsisë; shkrimtari Thornton Uilder fliste për një urë të tillë në lumin Apurimac, në një nga novelat e tij.

Gjithashtu studjuesit janë marrë me sistemitn e rrugëve në qytetërimin e Inkasve, në periudhën para Kolumbiane. Xhon Oshendorf nga Instituti i Teknologjisë së Masaçusetsit thotë se historianët dhe arkeologët e kanë lënë pas dore rolin e urave në qytetërimet e vjetra.

Kërkimet e Oshendorfit në fushën e urave të varura inkase, filluan ndërsa ai ishte ende student në Universitetin e Kornelit, teksa i duhej të ilustronte për një detyrë kursi të inxhinierisë me drejtim arkeologjik, ku qëllimi ishte të kombinoheshin njohuritë shkencore, të eksperimentohej duke u mbështetur në atë që dihej dhe në vrojtimin e asaj çka ishte tradicionale në këtë fushë, pa harruar të dhënat e zbulimeve arkeologjike. Shumë bashkëstudentë të tij u morën me këtë temë, por për studjuesin urat e varura u bënë qëllimi i jetës.

Materialet e eksperiencës njerëzore

Tashmë, pas kërkimesh dhe studimesh të gjata, studentët e sotëm janë duke ndërmarrë një detyrë hetuese që përfshin gjetjen e çelësit të teknologjieve të lashta të ndërtimit, detyrë që fillon me hetiemt nga mënyra se si mund të jenë ndërtuar piramidat e Egjiptit e që shkon deri tek urat e varura peruane. Ky lloj kursi që quhet tashmë “Materialet e eksperiencës njerëzore”, ka filluar të projektojë në ditët tona, ndërtime të ngjashme me ato të të stërgjyshërve tanë, që i përdornin me lehtësi këto mjete të natyrës. Kursi i studentëve amerikanë që merren me studimin e teknologjive të lashta të ndërtimit, është duke përgatitur tashmë një pjesë ure të varur, njëlloj si ato të inkasve të dikurshëm. Studntët kanë arritur të ndërtojnë një gjatësi prej më shumë se 18 metrash. Ata po përpiqen të ndërtojnë në kampusin e universitetit një urë eksperimentale këtë fundjavë. Ura do të lidhë dy nga ndërtesat uiversitare dhe të kalojë mbi një basen të thatë midis.

Teknologjia që u kopjua

Në rastin e urave të varura perune vetë spanjollët e pohuan se sa kuptimplote dhe komode ishte kjo teknologji për rrethanat dhe burimet që inkasit kishin. Ata jetonin në harmoni me natyrën dhe pikërisht kjo harmoni demonstrohej edhe në urat e tyre. Vetë spanjollët, e vlerësuan së tepërmi këtë mënyrë ndërtimi të inkasve.

Dr. Oshendorf, specialist i arkitekturës dhe inxhinierisë së lashtë, thotë se qeveritë e kolonizatorëve filluan të praktikonin në Evropë këtë lloj ndërtimi, për të lidhur brigjet e kanioneve. Por ndërtiemt e tyre dështuan, derisa në teknikën e ndërtimit të urave hynë materialet si hekuri dhe çeliku. Njohuritë peruane nuk kishin fare lidhje me teknikat evropiane të ndërtimit, por peruanët njihnin mirë matrialet e tyre dhe forcën e rezitencën e tyre. Ata i njihnin përsoshmërisht fibrat e bimëve të mjedisit të tyre dhe bazoheshin tek kjo njohuri. Fibra pambuku, bari, fidanësh, lëvore dhe shkopinj si dhe fije të holla si lesh, që ishin mbështjellëse bimësh, u bënë materialet e tyre bazë për të krijuar urat e varura.

Urat e varura inkase ishin të gjata deri në 45 metra, mbase edhe më të gjata. E kjo gjatësi isht absolutisht më e madhe se e çdo ure evropiane në kohën kur ato u zbuluan nga kolonizatorët. Ura romake më e gjatë në Spanjë asokohe ishte maksimumi më pak se 30 metra. Dhe asnjëra nga urat e ndërtuara deri atëherë në Evropë nuk kishte lidhur kanione aq të thella sa ato që lidhinin urat e inkasve.

Evolucioni i ndërtimeve

Peruanët duket qartë se e kanë zhvilluar shpikjen e tyre të fibrave si materiale ndërtimi për urat e varura, krejt të pandikuar nga kultura të tjera. Por ndërtimet e mëvonshme të urave të varura u dedikohen atyre dhe prandaj nuk mund të quhen arritje krejt të pandikueshme të botës moderne, thotë Dr. Oshendorf. Ai ka parasysh urat e Amerikës moderne, e sidomos urat e njohura në SHBA.

Ai shkruan: “ Inkasit janë i vetmi qytetërim i lashtë amerikan që zhvilluan ura të varura. Siteme të ngjashme urash të varura ekzistojnë edhe në rajone të tjera të botës, për shembull, ndër më të njohurat janë ato në Himalajë dhe në Kinën e lashtë, ku ura e parë e varur me zinxhirë hekuri, ekzistonte që në shekullin e tretë përpara Krishtit”.

Versioni i parë modern i urës së varur u ndërtua në Britani në fund të shekullit të 18-të, në fillim të revolucionit industrial. Më e gjata urë e tillë në ditët e sotme është ajo që lidh dy ishuj të Japonisë, me një gjatësi më shumë se 1800 metra. Ajo dhe urat e llojit të saj mund të quhen pa frikë rrugë të varura dhe jo ura të varura. Ato ndërtohen mbi kulla mbështetëse, që vendosen në konstruksion në disa pika e kanë gjithashtu sisteme portative për të ulur dhe ngritur krahët, në varësi të tafikut.

Shqiptari shpik qesen plastike që nuk ndot mjedisin

Një produkt kimik në SHBA merr emrin e kimistit korçar, Mirel Sharrëxhi. Kush është Sharrëxhi dhe si emigroi në tokën amerikane
Një produkt që zëvendëson qeset e plastmasit dhe një sërë nënproduktesh të naftës, si ndotësit më të mëdhenj të mjedisit, që së shpejti do të pushtojë tregjet, është “pagëzuar” me emrin e një kimisti shqiptar, i cili është edhe shpikësi i tij. Kompania “Metabolix” dhe gjiganti ADM shpallën disa ditë më parë, në një konferencë të përbashkët shtypi në Massachusest Institute of Technology (shkolla më e mirë në botë, që është cilësuar si djepi i teknologjisë botërore), që materialit plastik t’i vihet emri MirelTM. Ky produkt i ri, që mori emrin e kimistit korçar, Mirel Sharrëxhi, konsiderohet si një alternativë ndaj plastikave tradicionale të prodhuara nga nafta. Por “MirelTM” ka përparësinë që shpërbehet në dioksid karboni dhe ujë pa dëmtuar mjedisin. Kimisti korçar, Mirel Sharrëxhi, ka shkuar në SHBA në vitin 1997 dhe pas disa specializimeve të kryera, në vitin 2000 vendoset në Cambridge, Boston. Ai punësohet nga prof. Oliver Peoples dhe bëhet pjesëtar i ekipit të tij në kompaninë “Metabolix”. Qëllimi i kompanisë është të prodhojë në mënyrë industriale produktin e cilësuar si “çudibërësi”plastik, që nuk ndot ambientin dhe zëvendëson produktet plastike të prodhuara nga nafta.
Produkti “MirelTM”

Sasia e madhe e mbetjeve urbane, të krijuara nga ambalazhet plastike me prejardhje nga nafta në SHBA, por edhe në gjithë globin, konsiderohen si ndotësit më të mëdhenj, pas automjeteve. Kjo pasi këto lëndë e ndotin mjedisin edhe kur dekompozohen. Për këtë qëllim, në SHBA, prej disa vitesh kishin filluar studimet për zëvendësimin e tyre me një lëndë që nuk lë pas ndotje. Dhe vetëm para disa ditësh, “Metabolix Inc. MBLX”, një kompani udhëheqëse në përdorimin e bioshkencës për të gjetur metodika të pastra dhe kohëgjata për plastikat, karburantet dhe kimikatet, bashkë me kompaninë “ADM”, edhe kjo një firmë e njohur në tregjet botërore, shpallën nxjerrjen e produktit të ri Mirel (TM) Plastik Natyral, ku natyrisht kontributin më të madh për këtë produkt e ka dhënë edhe kimisti shqiptar Mirel Sharrëxhi. Në komunikatën zyrtare të kompanisë thuhet se “MirelTM” mund të përdoret si një alternativë e plastikave të formuara nga nafta në shumë procese konvertuese, duke përfshirë format plastike me injeksion, letrën me shtresë të hollë plastike, shtresat e holla në formë filmi. “Metabolix” është duke punuar për 60 aplikime, duke përfshirë produkte të konsumuesve: qese, gota, paketime, produkte që përdoren vetëm një herë, produkte që përdoren në agrikulture etj.
Kush është Mirel Sharrëxhi

Shkencëtari nga Shqipëria ka lindur më 28 mars 1967 në qytetin e Korçës. Ka mbaruar shkollën e mesme për teknologji-kimike në qytetin e Elbasanit dhe më pas studimet e larta në Fakultetin e Shkencave të Natyrës, në degën Kimi Industriale.

Gjatë viteve të tranzicionit ai nuk mundi ta ushtronte profesionin në Shqipëri, pasi dihet situata e industrisë kimike. Në vitin 1997 emigron në SHBA. Fillon punë si kimist analitik në kompaninë “Emerson and Cumming”. Në vitin 2000, profesor Oliver Peoples i ofron një punë të përkohshme në kompaninë e sapoformuar “Metabolix”, me qendër në Cambridge, Massachusets. Pas tre muajsh, duke parë përkushtimin e tij, ai i ofroi punë të përhershme si kimist analitik. Në vitin 2007 mbaron “Masterin” në degën e Kimisë në Universitetin e Massachusetsit dhe konsolidon pozitën si drejtues i grupit analitik në kompani. Ai, së bashku me stafin e kompanisë kryejnë shpikjen e produktit kimik, që merr emrin e kimistit shqiptar. Kjo do të ketë një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e mjedisit, pasi çdo vit i gjithë planeti ndotet nga miliarda tonelata lëndë plastike.

Lotet e krokodilit
Prej kohesh njerezit kishin vene re se krokodilet pasi hanin gjahun e kapur ne ujin e detit fillonin e lotonin. Kjo dukuri te linte pershtypjen se kjo kafshe qante prene e ngrene. Prandaj dhe lindi shprehja "lotet e krokodilit" qe personifikon hipokrizine e njerezve te ligj. E verteta është se krokodilit nuk i vjen keq për kafshen e ngrene por është gjendra e kripes ajo qe prodhon lotet. Dhe pikerisht pasi krokodili ka kollofitur kafshen se bashku me ujin e kripur fillon veprimin e saj gjendra e kripes qe ndalon sasine e tepert te kripes e cila del jashte ne formen e pikave te loteve.

Nje teknologji e re e quajtur TEMPEST mund te kape dhe te regjistroje ate cfare je duke shtypur ne kompjuter, vetem 100 kembe larg, permes murit?

Ne nje nate te kthjellet mund te shihen rreth 2000 yje me sy te lire.

Dallga me e madhe e regjistruar deri me sot ka qene ne vitin 1971 ne Ishullin Ishigaki, Japoni, me lartesi 85 m.

Nje shqiponje mund ta shohe prene e saj qe 3000 metra larg.
Kuajt mund te qendrojne deri ne 1 muaj ne kembe.

Fluturat shijojne me ane te kembeve.
Delfinet flene me nje sy hapur.

Femrat i perpelisin syte 2 here me shume se meshkujt.

Nëse damarët e njeriut do të vendoseshin njeri pas tjetrit do të mund të përshkronin Ekuatorin 2 herë.

DNA ka një madhësi prej 1 të mijtat e milimetrit, përbehet prej rreth 200 miliard atomesh dhe përmban 1 milion faqe njohuri.

Nëse do të mund të përdornim 13% të trurit, do të mund të shfaqeshim nga një vend në një tjetër.

Në Romën e lashte veza gjendej vetëm në tavolinat më të rëndësishme dhe ruhej vetëm për miqtë më të rëndësishëm.
Në Egjypt veza konsiderohej një privilegj dhe monopol i faraonëve, sacërdotëve dhe shtresave të larta të shoqërisë.
Qytetërimet antike, egjiptianët, persianët, grekët e romakët, e kanë kuptuar mjaft mirë se veza e pulës është burim energjie dhe vlerash të papërsëritshme ushqimore.
Në botë veza konsiderohet si ushqimi që ka furnizuar për shekuj me radhë proteinën më të mirë me origjinë shtazore dhe si ushqimin që ka shpëtuar popuj të tërë nga rreziku i të mosushqyerit ose të ushqyerit të keq.

Biblioteka me e madhe ne bote, gjendet ne Kryeqytetin amerikan, Washington. Kjo biblioteke u ndertua me 24 Prill 1800. Ne te gjenden 107 milione shkrime te te gjitha llojeve

FLUTURA - Më e madhe në botë është ajo e Braziliane Erebius Agripina që ka gjatësi të krahëve të hapura 20-25 cm.

hallall ice qenke njish fare per kete kuriozitete hahaha te lumt papapappap urime per me tej

Në tokë ekzistojnë 4 oqeane dhe 56 detëra që së bashku e formojnë “Detin Botëror” I cili përfshin 71% të sipërfaqës së përgjithshme të tokës (316 mil.km2)

Për nga sasia e kripës më së shumti ka deti I Kuq ndësa më së paku deti Baltik

Oqeani më i madh është oqeani i Qetë, pastaj oqeani Atlantik, oqeani Indian dhe oqeani i Ngrirë i Veriut.

Lumi Amazona është i vetmi lum që nuk ka të ndërtuar asnjë urë mbi të.

Një grek maratonist ka vrapuar 42 km pa u ndalur. Më së shumti në bote ka vrapuar për të dytën herë që mban rekordin 42 km e 195 m,

Në Evropë patataja është sjellë nga Amerika në vitin 1536. Në fillim e mbillnin për shkak të lulës së bukër që ka, kurse më vonë filluan ta përdorin për ushqim.

Peshku “Pegava” është lloj ngjallash që mund të qëndrojë vërtikalisht. Kur peshkon, ajo ngritet, kurse me bishtin përforcohet mbi shkëmb ose ndonjë trup tjetër.

Gjethet më të mëdha i ka një lloj pallme e quajtur “Rafia”, rritet në brigjet e lumit Amazon. Gjethet e saj të blerta arrin gjatësi deri 22 metra dhe gjereësi afër 12 metra, kurse bishtin e gjethës e ka 5 metra të gjatë.
Një gjethë e tillë mund të shtrehoj 10 njerëz.

Në Brazil gjatë shek. XX-të është vrarë gjarpëri më i madh në botë, Anakonda, gjatësia e të cilit arrinte ne 35 metra. Për ta vrarë këtë gjigant u desh që të goditej me 500 plumba.

Druri i cili e mban rekordin e trshësisë në botë është “Baobabi”, i cili gjendet në Tan- ganike me moshë rreth 30 shekuj. Ky dru perimetrin e trungut e ka 47 m, lartesinë 22 metra, ndërsa perimetrin e kurorës 145 metra.

Më 1560 kirurgu francez Ambruaz Pare i pari bëri gjymtyrë artificiale të njeriut.

Më 1590 holandezi Zaharijaz Jansen që merrej me optikë, konstruktoi mikroskopin.

Në vitin 1790 në Amerikë është shpikur turleja e parë për shpuarjen e dhëmbëve.

Lumi më i gjatë në botë është Nili me gjatësi 6.671 km. që gjendet në Afrikë.

Kina është shteti më i madh në botë me 1.221,692,000 banorë. Në Mesjetë quhej Katai.

Gjarpëri i ujit që jeton në veriperëndim të Australisë rreth shkëmbinjëve të ujit, është shtaza më helmuese në botë. Helmi i tij është 100 herë më i fortë se helmi i gjarpërit Australian në tokë i quajtur “Tapana e Shkretëtirës” e që konsiderohet gjarpëri më helmues tokësor.

Rusia është shteti më i madh për nga sipërfaqja me 17.075,000 km².

Peshkun trashanik “Siluris Glanis”- shkencëtarët erdhën në përfundim se përkundër kokës së madhe, është peshku më budalla në Botë, sepse në pranverë ku bënë nxehtë, në breg të lumit rriten shelgjet dhe në ujë bien thuprat e këtij druri së bashku me gjethet, peshku trashanik me ngutësi i përbin duke menduar se bie ushqimi I tyre i preferuar. Në lukth këto fije të shelgjes lëshojnë alkool që e bën peshkun të humbur.

Malet më të larta në Ballkan janë Alpet Shqiptare dhe kanë 13 maje me mbi 2.500 metra lartësi dhe sipërfaqe 2.240 km².

Rruga më e vjetër në Ballkan ka qenë “Vija Egnatia” (Vija Egnacia).

Njeriu më i gjatë në botë ka qenë 2.72 metra.

Në trupin e njeriut ka rreth 656 muskuj. Disa prej tyre jane 38 cm, e disa mezi arrijne nje milimetër.

Maja me e larte ne bote eshte Mont Everest me 8882 m, gjendet ne Nepal.

Flutura më e madhe në Botë është 270 centimetra katror.

Qelizën i pari e zbuloi shkencëtari anglez Robert Hooke me 1665 i cili edhe ia dha emrin. Ky është zbulimi më i madh në mjekësi, sepse qeliza është njësia themelore kryesore e çdo organizmi të gjallë.

Novobërda është quajtur Mali I Argjentit e më vonë Kodra e Re e cila ra nën sundimin osman më 1455.

Maja e Korabit është maja më e lartë në Shqipëri.

Romani I parë shqiptar është “Marcja” I Ndoc Nikajt I botuar në vitin 1899.

Në vitin 1530 Prishtina kishte 12 lagje, prej tyre 9 të krishtera katolike shqiptare dhe vetem 3 muslimane. Sot është qyteti më I madh në Kosovë, përkatësisht kryeqytet.

Piktori venecian Marco Basaiti që pikturoi rreth viteve 1500-1530, ka qenë me prejardhje shqiptare.

Në qytetin e Amalfit në Kampani në kishën kryesore të këtij qyteti, në vitin
1506 ngritet përmendorja e varrit të perbashkët të familjës së Skënderbeut me një shqiponjë dykrenare shqiptare.

Katund quhen disa fshatëra në Dalmaci. Gati në të gjithë qytetet e Dalmacisë nga një rruge mban emrin “Rruga Ilire”.

Armata e shtetit të Vatikanit është armata më e vjetër në botë. Zyrtarisht është themeluar më 21 janar 1506, por fillimet e saj shënohen që në vitin 1400. Përveç se është armata më e vjetër në Botë, ajo është edhe ndër më të voglat, me vetëm 83 ushtarë. Uniformat e tyre kanë qenë të dizajnuara nga artisti gjenial Mikelanxhelo.
Libri I parë I shruar shqip është “Meshari” I Gjon Buzukut. Në parathënje të veprës dëshmon se veprën e kreu nga 20 marsi 1554 deri me 5 janar 1555.
Libri është botuar në kohën e humanizmit dhe të kundërreformës, kur u krijuan kushtet që feja katolike të mësohej e të predikohej në gjuhët kombëtare. Mesharin e gjeti Gjon Nikollë Kazazi nga Gjakova më 1740. Ky libër përmban: Librin e Orëve dhe Librin e Meshës. Me këtë vepër filloi Letërsia Shqiptare e Rilindjës.

Ujëdhesa më e madhë është në Atlantikun Verior me 2.6 milion km².

Gjaku në organizmin e njeriut udhëton shumë shpejte: prej zemrës deri te gishtërinjtë e këmbës arrin për 16 sekonda, deri në tru për 8s, deri në mushkëri vetëm për 6 s.

M 1592 Galileu Galileo zbuloi termometrin e parë, mirpo termometri me I përshtatshëm u punua në Itali më 1654.

Më 1628 shkencëtari V. Harvej nga Anglia I pari dha shpjegimin mbi qarkullimin e gjakut në trupin e njeriut.



Në Turqi gjendet një skulpturë, vepër e natyrës, që paraqitet një grua duke qarë. Lotët e saj rrjedhin me shekuj, por nga burimet e fshehta të ujit që ndodhen nën shkëmb.

Ujëvara më e madhe në Botë është “Engjël” e lumit Karao (Venezuelë). Lartësia nga e cila bie uji është 1.000 m. Kjo ujëvarë është vetëm një nga shumë ujëvarat e larta në këto anë te Venezuelës. Emrin e ka marrë sipas pilotit amerikan Xhimi Engjël i cili në vitin 1933 e ka vizituar dhe vendosur në ditarin e tij.
Ujëvara e dytë është në Republikën Jugafrikane me lartësi 414 m.
Ujëvara e tretë është “Kukenani” në Venezuelë me 610 m, lartësi.

Mali më I lartë në Kosovë është Gjeravica me 2.656 m, lartësi.

Xhejson Pitri nga Mexburgu (SHBA), plot 13 vite nuk bëri asnjë mungesë në shkollë.

Helmi i Meduzës mund ta mbys njeriun nëse është në sasi të mëdha, ndërsa shkencëtarët prej tij po perpiqen të nxjerrin ilaqin për sherimin e sëmundjes së zemrës.

Tomas Jang, fizikan nga shekulli XVIII-të fliste dymbëdhjetë gjuhë kur i kishte vetëm tetë vjet moshë.

Gjatë ndërtimit të kanalit të Panamasë kanë humbur jetën më tepër se 25 mijë njerëz.

Masa e virusit ndaj masës së njeriut mesatar është proporcionale me masën e njeriut ndaj masës së Tokës.

Gjirafa është e vetmja kafshë e cila mund të dalloje ngjyrat, sepse syri i saj është përafërsisht i njejtë me syrin e njeriut.

Kartolina e parë në botë



Kartolinat nuk vijnë nga antikiteti. Origjina e tyre nuk shkon më larg sesa shekulli i nëntëmbëdhjetë. Rreth 1860 datojnë kartolinat e para postare. Imazhi i parë i stampuar në një kartolinë është ai i një ushtari vjenez. Njerëzit filluan t’i dashuronin kartolinat ku mesazhi shoqërohej me një imazh. Në Francë kartolina mori formën zyrtare në 1878 gjatë konferencës ndërkombëtare të postave në Paris. Në pjesën e pasme të kartolinave të para shkruhej adresa, ndërsa në pjesën e përparme vendosej fotografia dhe një hapësirë për të ndërfutur një tekst të shkurtër. Këto lloj kartolinash quhen nga koleksionistët “kartolinat me adresën e gjatë” ose “kartolinat postare”, të cilat u përdorën deri në vitin 1905. Edhe teknika e realizimit të kartolinave ka kaluar nëpër disa faza brenda një kohe shumë të shkurtër, duke u bërë kështu një tregues i mirëfilltë i historisë së fotografisë dhe stampimit në botë. Ajo kaloi nga litografia (shtypshkronja prej guri) duke u perfeksionuar në vitet ‘30 me teknikën e rotokaleografisë.

Per te prodhuar nje kilogram mjalte,nje blete i duhet te thithe nektarin e 12 milion luleve dhe per kete te pershkoje nje rruge me gjatesi rreth 300.000 kilometra.

kjo eshte deshmia e nje afrikani i cili arriti te shpetoje nga strofulla e krokodilit. krokodili gjahun e tij ka raste qe e ruan edhe per me vone. keshtu beri ai me nje afrikan. pasi e zuri e mori dhe coi ne strofullen e tij te cilen e kishte bere nen uje. afrikani i cili ishte akoma gjalle me thonj gerrmoi ne anen e prapme te strofulles dhe keshtu arriti te shpetoje

Peshkaqenet nuk semuren.

Hyrja e folese se milingones drejtohet perhere nga
Veriu.,

o deno vetem per keto kuriozitete meriton te jesh me 5 yje dhe jo me 3. hallall plako ardhsh sa me shpejt.

7 Misteret e Botës

Që nga antikiteti, letërsia na ka rrëfyer për vende të frikshme dhe misterioze, të fshehura në qytetet më të mëdha të botës apo në qoshet e humbura të tokës. Revista ekonomike amerikane "Forbes", ka hartuar listën e këtyre vendeve më misterioze në botë.









1- Kështjella Bran, Rumani



2- Kulla e Londrës



3- Katakombet e Parisit



4- Zona 51 në Nevada



5- Westchester County, USA



6- Përbindëshi skocez dhe liqeni Inverness



7- Montecristo Australian